Dereceleme Ölçekleri
Dereceleme ölçekleri; ölçme konusu olan davranışın bireyde ne düzeyde (derece) olduğunu gösteren ölçeklerdir. Kontrol listelerinde bir davranışın varlığı durumunda onun düzeyi ölçülemezken, dereceleme ölçeklerinde ölçülen davranışın ne derece olduğunun da ölçülmesi olanaklıdır. Düzey belirlemesi nedeniyle dereceleme ölçekleri kontrol listelerinden daha duyarlı (güvenilir) araçlardır.
Dereceleme Ölçeklerinin Özellikleri:
- Ölçülecek özelliğe göre o özelliği gösteren maddeler sıralanır.
- Maddelerin karşısında "çok iyi "orta", "kötü", çok kötü" gibi dereceleri gösteren bir dereceleme konur.
- Derecelerin işaretlenmesi için altlarına parantez ya da kutu konur. Bu kutu ya da parantez içine bir işaret koyarak kullanılır.
- Her dereceye karşılık bir puan belirlenir. Örneğin; çok iyi: 5, iyi: 4, orta:3, kötü: 2 ve çok kötü: 1 gibi. Tüm maddelerin puanları toplanmak suretiyle toplam bir puan verir.
- Kontrol listesinin aksine bir özelliğin varlığı durumunda düzeyini göstermesi nedeniyle, dereceleme ölçekleri kontrol listelerinden daha duyarlı, dolayısıyla daha güvenilirdir.
- Puanlama yapan kişinin dereceleri işaretlemesinde bir ölçütün önceden tanımlanmamış olması nedeniyle standart bir puanlama yapılamadığından güvenirliği sınırlıdır.
Dereceleme ölçeklerinin performans değerlendirmede puanlama amacıyla kullanılan çok sayıda türü vardır. Bunlardan üçü:
- Sayısal dereceleme ölçeği
- Grafiksel dereceleme ölçeği,
- Betimleyici dereceleme ölçeğidir.
Sayısal Dereceleme Ölçeği
Bir özelliğin bireyde bulunma derecesi sayılarla ifade edilir.
 |
| Resim 1 |
Grafiksel Dereceleme Ölçeği
Bir özelliğin bireyde bulunma derecesi yatay veya dikey grafiklerle ifade edilir.
 |
| Resim 2 |
Betimleyici Dereceleme Ölçeği
Yatay bir düzlem üzerinde her bir derecenin ne anlama geldiği betimlenerek ifade edilir.
 |
| Resim 3 |
Derecelendirme Ölçeğine Karışan Hatalar
- Genelleme Hatası
Gözlem yapan kişinin birey hakkındaki genel görüş, inanış ve kanısını kişinin gözlenen özel ve farklı niteliklerine de genellemesidir. Başka bir ifade ile gözleyen kişinin bireyde gözlediği iyi ya da kötü bir özelliğin etkisinde kalarak diğer tüm özellikleri buna göre derecelendirmesidir. - Kişisel Yanlılık Hatası
Görüşmecinin değerlendirme yaparken kendi duygu ve düşüncelerinin etkisinde kalması, kişiyi aynı ya da birbirine yakın derecelerle ifade etmesi durumudur. Hep olumlu -> Bonkörlük
Hep olumsuz -> Cimrilik, Nankörlük
Ortaysa eğer -> Merkeze yığma - Mantık Hatası
Derecelendirilen bireye ait benzer nitelikleri ayıramama ve onları aynı derecelere koyma eğilimidir. Bireye ait iki farklı ancak ilişkilendirilebilir nitelik arasında sebep-sonuç ilişkisi kurmasıdır. Mesela; öğrenci başarılı ise onun zeki olduğuna inanılır ve ölçek bu kanı ile işaretlenir. - Gözlem Yetersizliği Hatası
Gözlenen birey hakkında uygun yargılara ulaşacak kadar süre gözlem yapılmadan sonuca ulaşılması ve elde edilen verilerden hareketle birey hakkında değerlendirme yapılmasıdır. - Anlam Hatası
Bu durum, çoğu kez kanı bildirilecek özelliğin iyi anlaşılamaması veya yanlış anlaşılmış olmasından kaynaklanmaktadır. Birkaç anlama gelen, yorum farklılığı doğurabilecek ifadeler bu hataya neden olabilir.
Konu İle İlgili Bazı Videolar
İlk videoda 21.26 - 27.36 arası
Kaynakça
Gültekin, S. "Performans Dayanaklı Değerlendirme". Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. ed. R. N. Çıkrıkçı. 223-255. Ankara: Anı Yayıncılık, 5.Basım, 2019.
Pedagojik Formasyon İçin Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Anı Yayıncılık, 3. Basım, 2016.
Yorumlar
Yorum Gönder